Litvanya Mimarisi ve Görülmesi Gereken Ünlü Mimari Eserleri

Litvanya'da Ziyaret Edilmesi Gereken Mimari Yapılar Nelerdir?

Litvanya’da ziyaret edilmesi gereken mimari yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Trakai Adası Kale Müzesi: Litvanya Büyük Dükalığı'nın eski siyasi merkez üssü olan Trakai Adası Kale Müzesi, bugün Avrupa'daki bir ada kalesinin örneğidir ve Litvanya’nın en ünlü sembollerinden biridir. 14. yüzyıldan başlayarak birkaç aşamada inşa edilen kale, 1600'lü yıllarda harap olmuş; ancak, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra tam bir restorasyona ile tekrar açılmıştır.

• Perkuno Evi: Litvanya'nın Kaunas Eski Kenti'nde bulunan en özgün ve Gotik binalardan biridir. Aslen Hansa tüccarları tarafından inşa edilmiş ve 1440'tan 1532'ye kadar ofisleri olarak hizmet vermiştir. 1643'te orada bir şapel kuran Cizvitlere satılmıştır. Günümüzde Perkuno Evi, Cizvitlere ait Adam Mickiewicz'in bir müzesine ev sahipliği yapmaktadır.

• Vilnius Kenesası: İnşaatına 1911'de başlanmıştır ve mimarı Mihail Prozorov’dur. Litvanya’da en küçük tarihi etnik topluluk olan Karay topluluğunun ibadet yeridir. Eski Ahit ve On Emir'e bağlı olan ancak Talmud'a inanmayan Karaylar’ın ibadethanesi, 1922'sı inşa edilmiştir ama kullanıma açılmamıştır.

• Klaipedos Merkez Postanesi: Resmi olarak 1 Haziran 1864'te açılan neo-Gotik tarzdaki posta ofisi, bir zamanlar şehrin en önemli yapılarından birisi olmuştur. Yapının içerisinde, oymalı ahşap detaylar ve parlak boyalı mozaikler bulunmaktadır. Binanın kule kısmında, her pazar saat 12:00'de 30 dakika çalan 48 çan bulunmaktadır.

• Aziz John Nepomuk Şapel Sütunu: 17. yüzyılda inşa edilen sütun, Trakai Tarihi Milli Parkı’nda bulunmaktadır. Balıkçıların koruyucusu ve suyla çevrili şehirlerin heykeli ile klasik tarzda bir yol direği olan sütun, Trakai bölgesi sakinleri için önemli ve çok sevilen bir semboldür. 1863 ayaklanmasından sonra çarlık hükümeti, azizin heykelinin kaldırılmasını emretmiştir. 1935 yılında, Nepomuklu Aziz John'un yeni bir heykeli yerleştirilmiştir. Yeni Aziz John heykeli, heykeltıraş Stanislaw Horn-Poplawski tarafından yapılmıştır.

Litvanya Mimarisi Nasıl Şekillenmiştir?

Litvanya mimarisinde tarihi olayların ve kültürel gelişmelerin etkisi fazlasıyla görülmektedir. Eskiye oranla azalarak devam eden ahşap evler 1940 yılına kadar inşa edilmeye devam etmiştir. Ahşap evlerden sonra 13 ile 16. yüzyıllarda romanesk, Gotik ve Rönesans tarzı mimari akımlarının etkisi fazlasıyla görülmüştür. 17 ile 18. yüzyıllar arasında ise birçok ülkede etkisini gösteren barok akımı, Litvanya mimarisinde etkisini göstermiştir. 1770 ile 1860 yılları arasında mimari tarzda neoklasik akımına bir yönelim gerçekleştikten sonra yerini, 1860 ile 1930 yılları arasında tarihselcilik ve art nouveau tarzlarına bırakmıştır. 1918 ile 1944 yılları arası savaşlar arası dönem olarak adlandırılan mimari tarz ortaya çıkmıştır ve Stalinist tarihselcilik akımıyla 1944 ile 1955 arası dönemde devam etmiştir. 1955 ile 1990 yılları arasındaki Sovyet işlevselciliği akımın etkisi fazlasıyla görülkmektedir. En son mimari akım ise bağımsızlık sonrası mimari olarak adlandırılan yapıları içermektedir.

Litvanya Mimarisinde Ahşap Yapılar (1940 yılına kadar)

Litvanya'da ahşap mimari tarzı, 1940 yılından önce inşa edilen binaların %90'ında görülmektedir. 20. yüzyılda, Sovyet işgali ile ahşap binalar değersiz kabul edilmiş, inşası ve fotoğrafları yasaklanmıştır. Ahşap binalar genellikle farklı yerel özellikli detaylara sahiptir ve barok, neoklasik veya Gotik gibi mimari akımların etkisi de görülmektedir.

Vilnius'un Žvėrynas ilçesinde ve Kaunas'un Žaliakalnis ilçesinde, çok sayıda ahşap konut bulunmaktadır. Litvanya'nın ahşap yapılarının görülebileceği başka bir yer ise, Rumšiškės'teki açık hava müzesidir.

Köylerde hala yaygın olarak ahşap kiliseler ve mini şapeller, UNESCO tarafından koruma altına alınmıştır. Sovyet işgalinden kurtulan birkaç ahşap villa, malikane, sinagog ve cami de, Druskininkai ve Juodkrantė gibi tatil beldelerindeki kırsal kesimlerde görülmektedir.

Litvanya'da ahşaptan inşa edilmiş yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Šnipiškės ilçesindeki müstakil evler
• Stelmuzė köy kilisesi ve çan kulesi
• Kurtuvėnai malikanesinin ahırı
• Druskininkai villası

Litvanya'da Romanesk, Gotik ve Rönesans Mimarisi (13. - 16. yüzyıllar)

Litvanya'da romanesk mimarı, 13. yüzyılın sonunda, ilk taş veya tuğla binalar ile başlamıştır ancak, bu tarz çoğunlukla kale mimarisiyle sınırlı kalmıştır ve çok azı günümüze kadar ulaşmıştır.

14. yüzyılda ise, Litvanya Büyük Dükalığı'nın döneminde, ilk Gotik tarzda binalara geçiş yapılmıştır ve ilerleyen zamanlarda, Gotik binalar geliştirilerek inşa edilmiştir. Bu zamana ulaşan, Gotik binaların çoğunluğu, Vilnius ve Kaunas'ta yer almaktadır. Bununla birlikte, Gotik iç mekanlar bu iki şehirde büyük ölçüde tahrip olmuştur. Günümüzde Gotik tarzda yapılmış ve mahzen olarak kullanılmış yapılar, restoran olarak hizmet vermektedir.

Litvanya’da Rönesans tarzında inşa edilen binalar az sayıdadır ve bu tarzdaki yapıların çoğu, Vilnius Üniversitesi'nin geniş ana kampüsünde yer almaktadır.

Litvanya'daki romanesk, Gotik ve Rönesans mimari tarzında inşa edilmiş yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Medininkai Kalesi
• Saint Nicholas Katolik Kilisesi
• Saint Anne Kilisesi
• Assisi Aziz Francis Kilisesi
• Zapyškis Kilisesi
• Kaunas Eski Kenti
• Kaunas Katedrali
• Vytautas Kilisesi
• Saint Gertrude Kilisesi
• Šiauliai Katedrali

Litvanya'da Barok Mimarisi (17. – 18. Yüzyıllar)

Litvanya'da barok mimari akımı, zengin ve soylu aile üyelerinin, ölümden sonra daha iyi bir yer elde etmeyi umarak kiliseleri finanse etmesi sonucu 17 ile 18. yüzyılları arasında ortaya çıkmıştır. Barok tarzda inşa edilen yapıların çoğu, Vilnius şehrinde yer almaktadır.

Litvanya'da barok mimarisi, çok çeşitli ayrıntılara sahiptir ve bu özellik, yapıların ana unsurlarını gölgede bırakmaktadır. Barok akımı, dünyadaki yaygınlığı nedeniyle 20. yüzyılda Litvanya'ya en çok uyan tarz olarak kabul edilmiştir.

Litvanya'daki barok tarzı mimari yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Aziz Petrus Kilisesi
• Aziz Paul Kilisesi
• Pažaislis Manastırı

Litvanya'da Neoklasik Mimari (1770 – 1860)

Litvanya'da neoklasizm; 1770'li yıllarda, diğer birçok ülkedeki gibi klasik antikliği örnek alarak başlamıştır. Diğer ülkelerden farklı olarak, Litvanya'da neoklasizm, Helenik stiller yerine, Roma'nın örnek alınması ile benimsenmiştir. Litvanya'da neoklasizm etkisini, 2000 yıl önce Romalılar tarafından inşa edilen yapılara benzer olarak, sütunlarla birlikte nispeten sade dış ve iç mekanlar ile göstermiştir. Diğer mimari akımlarda olduğu gibi, Litvanya'da neoklasik yapılar, Vilnius şehri gibi büyük şehir ve eski kasabalarında görülmektedir.

Litvanya'daki neoklasik tarzdaki mimari yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Vilnius Katedrali
• Ukmergė Kilisesi
• Mielagėnai Kilisesi
• Sudervė Kilisesi
• Atlas Heykelleri

Litvanya'da Tarihselcilik ve Art Nouveau (1860 – 1930)

Litvanya’da tarihselcilik akımı, 19. yüzyılın sonlarında, neo-Gotik, neo-romanesk ve neo-Rönesans akımlarının bir karışımı olarak, çeşitli eski mimari tarzların temel alınması ile oluşmuştur. Tarihselcilik akımında estetik ön planda olduğundan binalar kısa ve benzerdir. Bu özelliği sayesinde, Letonya’da bulundukları şehirlerin modern hallerinde farklılık oluşturmaktadır. Tarihselci mimariyle birlikte, geniş düz sokakların ve simetrik şehir planları ortaya çıkmıştır. Bu dönemden etkilenmiş kentlerden Zarasai, yarım daire planına; Kaunas'ın Naujamiestis ilçesi ise, dikdörtgen bir sokak planına sahiptir.

Naujamiestis ilçesinde, anıtsal tarihcilik ve art nouveau mimarisi görülebilmektedir. Ukmergė'nin tüm şehir merkezi, 1877'de yangın tarafından zarar gördükten sonra tarihselci mimari tarzda yeniden inşa edilmiştir.

Litvanya’da art nouveau, kısmen Gotik dirilişle örtüşen ve tuğla stili ile göze çarpan bir mimari özelliğe sahiptir. Bu tarzın kullanıldığı binalarda kahverengi veya kırmızı tuğlalar, cephede açıkça görülebilecek şekilde bırakılmıştır. Ayrıntılı sıva detayları oluşturmak yerine, tuğlaların kendileri sanatsal bir dekorasyon gibi görünecek şekilde birleştirilmiştir. 20. yüzyılın başlarında Katolik karşıtı politikaların gevşemesi nedeniyle, birçok küçük kasaba ve köylerde, Gotik canlanmanın en yaygın tarz olduğu devasa boyutlu ve tarihsel tarzda kiliseler bulunmaktadır ve tuğla duvarlar ise, sağlam Orta Çağ yapılarının yanılsamasını yaratan yüksek kemerli pencerelerle süslenmiştir.

Litvanya'daki tarihselci ve art nouveau tarzdaki mimari yapılar aşağıda listelenmiştir.

• Vilnius Ulusal Konser Salonu
• Anykščia Kilisesi
• Švėkšna Kilisesi
• Rokiškis Kilisesi
• Palanga Kilisesi
• Klaipėda Eski Kenti
• Kaunas Sobor Garnizonu

Litvanya'da İki Savaş Arası Mimari (1918 – 1944)

Litvanya’da iki savaş arası mimari tarz, 1918'de bağımsız Litvanya'nın yeniden doğuşu ile yeni bir ivme kazanmıştır. Bu dönemin başlarında, daha önceki tarihselci eğilimler devam etmiştir. Bu durum kısa sürede değişerek, iki savaş arası mimarinin en üretken 1930’larda on yılı, art deco tarzından ve Bauhaus akımından büyük ölçüde etkilenmiştir. Mimaride, detaylara verilen önemde bir azalma görülmüştür, ancak cepheleri süsleyen kabartmalar ve heykeller kalmamış olsa da, bu dönemin mimarisini çekici kılan çok sayıda büyük kemerli mimari motifler yer almaktadır. İki savaş arası Litvanya mimarisinde binalar, hem keskin hem de kavisli köşeler içermektedir.

Bu dönemde Žaliakalnis, iki savaş arasında seçkinlerin müstakil evleri için art deco tarzında planlanmıştır ve Kaunas merkezindeki Yeni Şehir art deco mimarisini barındıran en önemli şehirlerdir. Litvanya'nın diğer şehirlerinde genellikle, bağımsızlığını yeni kazanmış olan Litvanya hükümeti tarafından; birçok yeni okul, banka binaları ve tren istasyonları savaşlar arası akımı örnek alınarak inşa edilmiştir.

Litvanya'daki iki savaş arası tarzda olan eserler aşağıda listelenmiştir.

• İsa'nın Dirilişi Kilisesi
• Savaş Müzesi
• Merkez Posta binası
• Pienocentras HQ binası

Litvanya'da Sovyet (Stalinist) Tarihselcilik (1944 – 1955)

Litvanya’da Sovyet (Stalinist) tarihselcilik tarzında inşa edilen yapılar, 1944’teki ikinci Sovyet işgali ile Stalin'in ölümü arasında bazı anıtsal binaları içermektedir.

Sovyet (Stalinist) tarihselciliği genel olarak, 19. yüzyılın tarihselciliğini taklit etmiştir; ancak daha az mimari ayrıntıya yer verilmiştir. 1890'ların ve 1900'lerin tarihselci şaheserlerinin tüm cepheleri birer sanat eserine dönüşmüşken; Sovyet tarihselci binaları, büyük ölçüde düz cephelerde yalnızca bazı ayrıntılara sahiptir. Sovyet tarihselci binaları boyut olarak daha büyük olma eğilimindedir.

Stalinist dönem tarihselciliği Litvanya’da, Moskova ve Minsk'tekinden daha kısa sürmüştür, ancak Vilnius'taki Anikin gibi Rus mimarların önderlik ettiği şehir iyileştirme hareketiyle birlikte, Litvanya şehirlerine son derece ciddi değişiklikler meydana gelmiştir. Arnavut kaldırımlı Orta Çağ labirent sokakları sosyalist olarak kabul edilmediğinden, savaş öncesi birçok bina geniş bulvarlar ve boş meydanlar oluşturmak için kaldırılmış ve değiştirilmiştir.

Yüzyıllar boyunca Litvanya’daki Yahudi kültürünün merkezi olan Klaipėda'daki tüm büyük kiliseler ve Vilnius Büyük Sinagogu da dahil olmak üzere birçok mimari bina, bu yıllarda büyük şehirlerdeki tüm Orta Çağ sokakları ve semtleri ile birlikte yıkılmıştır. Yıkılan binaların bazılarının yerini Sovyet tarihselci sinemalar, eğitim binaları ve Sovyet seçkinleri için apartman blokları almıştır. 2. Dünya Savaşı'nda ağır hasar gören Šiauliai şehrinin şehir merkezinde, yeniden yapılandırma çalışmaları sırasında birçok Sovyet tarihselci bina inşa edilmiştir.

Sovyet (Stalinist) tarihselcilik tarzındaki mimari eserler ana şehirlerde, Sovyet mimarisinin merkezi olan Leningrad ve Moskova’dan gelen Rus mimarlar tarafından yapılmıştır. O zamanlar çoğu Litvanyalı mimar, Sovyetler tarafından öldürülmüş ve bazıları sürgün edilmiştir, diğerleri ise Litvanya'yı terk etmiştir.

Litvanya'da, Sovyet (Stalinist) tarihselcilik tarzında olan eserler aşağıda listelenmiştir.

• Pergalė Sineması
• Bilim Adamları Evi
• Vokiečių Caddesi
• Vilnius Havaalanı’nındaki heykeller
• Spa Draugystė Tatil Köyü

Litvanya'da Sovyet İşlevselcilik Mimarisi (1955-1994)

Litvanya’da Sovyet işlevselcilik mimarisi, geç Sovyet dönemi olarak adlandırılmaktadır ve Litvanya şehirlerinde en çok görülen mimari tarzdır. Bu mimari akımda, büyük ölçüde nitelik yerine niceliğin tercih edildiği, büyük kentsel yeniden geliştirme ve genişleme dönemi yaşanmıştır. 1955'te tüm gereksiz mimari detayların yasaklanmasıyla başlamıştır ve daha önce resmi olan Stalinist mimarinin yasaklanması ile devam etmiştir. 1960 ve 1980'lerin hızlı kentleşmesi, Sovyet şehir planlama politikasını da değiştirmiştir.

Doğal şehir merkezleri artık genişletilmemeye; bunun yerine, şehir merkezlerinden uzakta yeni mikro mahalleler inşa edilmeye başlanmıştır. Bu alanlar, merkezlerinde dükkanlar, okullar ile anaokulları ve yanlarında parklar ile kendi kendine yeterli olacak şekilde dizayn edilmiştir.

Mimari olarak bu Sovyet mahalleleri; birbirine benzer, çok katlı apartman bloklarının kişi başına en fazla 9 m2’lik yaşam alanı ile 6 m2'den büyük olmayan mutfak, 3.5 m2'den büyük olmayan banyo ve tuvalet olacak şekilde inşa edilmiştir.

Sovyet işlevselci konut bloklarından bazıları da şehir merkezlerinde bulunmaktadır. Benzer şekilde mimari detaylardan yoksun olan bu binalar genellikle Sovyet sosyal hiyerarşisinin üst kanatlarına ayrılmıştır ve bu nedenle, daire büyüklükleri ve prestijli iç mekanlar üzerindeki sınırlamalar farklılık göstermektedir.1970'lerde ve 1980'lerde yakındaki nükleer santralin işçileri için inşa edilen Visaginas kasabası, geç Sovyet dönemi kentlerinde estetiğe önem verilmiş bir örneğidir. Elektrėnai, elektrik santrali çalışanları için inşa edilmiş başka bir Sovyet kasabasıdır, ancak bu santral işlevci ve geleneksel mimari özellikler göstermektedir.

Sovyet işlevselcilik döneminde, imal edilmiş olmaktan ziyade gerçekten tasarlanmış binalar, şehir merkezlerindeki devlet daireleri ve tiyatrolar gibi birkaç önemli kamu binasıdır. Mimarları, 1970 ve 1980'lerde geçmiş akımların küçük unsurlarının eklendiği postmodernizm gibi uluslararası eğilimleri taklit etmiştir.

Her ana şehir Sovyet bölgeleriyle çevrilidir ve şehir merkezinde, asırlık mimari tarzlarla büyük tezatlık oluşturan Sovyet kamu binaları bulunmaktadır. Bazı kasabalar ve köyler, bu döneme ait daha küçük iki katlı apartman bloklarına ve özel prefabrik müstakil evlere sahiptir.

Bu dönemde inşa edilmiş binalarının, yapı kalitesinin düşük olması ve bu tür evlerde yaşayan insan sayısının çokluğu, mikro mahallelerde kötü yalıtım ve yüksek ısıtma fiyatları gibi sorunlar ortaya çıkarmıştır. Litvanya’da, Sovyet apartman bloklarının yenilenmesi politikası yakın zamanda başlamıştır, ancak henüz tamamlanmamıştır.

Geç Sovyet zamanının bir başka mirası ise kolektif bahçelerdir. Banliyö topraklarındaki kişilerin, belirli parsellerinde çiftçilik yapmasına izin verilmiştir. Birinci sınıf arazilerdeki birçok kolektif bahçe şimdi prestijli özel müstakil evlerin semtlerine dönüşmektedir.

Litvanya'da, Sovyet işlevselcilik mimarisi tarzında olan eserler aşağıda listelenmiştir.

• Vilnius Spor ve Konserler Sarayı
• Vilnius Ulusal Opera ve Bale Tiyatrosu
• Vilnius Brutalist Konser ve Spor Sarayı
• Visaginas ve Elektrėnai kasabası
• Lazdynai, Karoliniškės, Fabijoniškės, Šilainiai, Kalniečiai bölgeleri
• Klaipėda liman yönetim binası

Litvanya'da Bağımsızlık Sonrası Mimari (1990 – …)

Litvanya’da bağımsızlık sonrası mimari, Litvanya’nın Sovyet işgalinden kurtulması ile başlamıştır. Sovyetlerden büyük bölgeler arasında gelişmemiş alanların yanı sıra şehir sınırları içinde çok sayıda eski fabrika ve askeri üs kalmıştır. Bağımsızlık sonrası kapitalizme ve normal hayata geçiş ile Litvanya; alışveriş merkezleri, ofisler, kiliseler ve modern apartmanlar gibi Sovyetlerin ihmal ettiği binalara ihtiyaç duymuştur. Bu nedenle, 1990'ların başında kısa bir ekonomik sıkıntıdan sonra bu tarz binaların inşaatına başlanmıştır.

1997 sonrası dönemde Litvanya mimarisi, cam ve çelikten yüksek binaları ve post-modern formlarda binalarla şekillenmiştir. Aynı zamanda, modern kale yerleşim fikri, yerini yeni inşa edilmiş apartman dairesi ve modern bir ev fikrine bırakmıştır. 1990 ile 1996 arasında, ana şehirleri çevreleyen büyük özel evler ve devasa düz tuğla kiliseleri inşa edilmeye başlanmıştır.

Litvanya'da, bağımsızlık sonrası mimarisi tarzında olan eserler aşağıda listelenmiştir.

• Vilnius Yeni Şehir Merkezi
• Europos Meydanı
• Konstitucijos Bulvarı
• Šiaurės Miestelis Mahallesi
• Klaipėda Serbest Ekonomik Bölgesi fabrikaları
• Akropolis Alışveriş Merkezi
• Kairėnai banliyösü
• Jurgis Matulaitis Kilisesi
• Kaunas 1000 litre binası

Litvanya Evleri Nasıldır?

Litvanya evleri; şehir, kasaba ve bölgelere göre farklılık göstermektedir. Şehirdeki insanların çoğu, uygun fiyatlı olan Sovyet döneminden kalan çok katlı apartman dairelerinde; köydeki insanlar ise eski müstakil evlerde yaşamaktadır.

Tipik Litvanya evlerinde, aynı anda kullanıma izin veren birbirinden ayrı bir tuvalet ve bir banyo, oldukça küçük bir mutfak ve genellikle 1 ile 4 adet oda bulunmaktadır. Ana odaların dışında kalan odalar genellikle koşullara bağlı olarak çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Artan refah, Litvanyalıların yeni evlerde daha fazla yer edinmelerine olanak sağlamıştır ve yeni evlerde genellikle daha büyük bir mutfak, birkaç banyo ve tuvalet odası değişiklikleri gözlemlenmiştir.

Litvanya’daki alelerin yaklaşık %90’ı, herhangi bir banka kredisi eklenmeden kendi evine sahiptir. Kiralama sadece öğrenciler ve yabancı ülke vatandaşları arasında yaygındır. Ortalama olarak her Litvanyalı 26,2 m2 yaşam alanına sahiptir. %36'sı müstakil evlerde, %63'ü apartman dairelerinde yaşamaktadır. Litvanya’da müstakil evler; 2. Dünya Savaşı öncesi, Sovyet dönemi, 1990'lar dönemi ve 2000’ler dönemi olmak üzere 4 türe ayrılmaktadır. Litvanya’daki apartman daireleri ise; müstakil evlere ek olarak erken Sovyet dönemi ve Sovyet yurtlarına sahiptir. Bağımsızlık sonrası inşaa edilen apartmanlarda çok bir farklılık görülmemektedir. Sovyet dönemi apartmanlarında, nüfusun %46.8 yaşamaktadır.

Litvanya'da Mimar Olarak Çalışmak Mümkün Müdür?

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için mimar olarak Litvanya’da çalışmak mümkündür.

Litvanya’da mimar olarak çalışmak için; bir işyeri bulmak, Litvanya çalışma izni ve oturma izni ile birlikte vizeye sahip olmak, işgücü piyasası ihtiyaçlarına uyum kararı ve yüksek mesleki nitelik gerektiren işin Litvanya Cumhuriyeti işgücü piyasasının ihtiyaçlarına uygunluğuna ilişkin karara sahip olmak gerekmektedir.

Litvanya'da mimar maaşları; deneyim, eğitim durumu, hitap ettiği kesim ve bölgeye göre değişiklik gösterebilmektedir.