Polonya Mutfağına Dair: Polonya'nın Yemekleri ve Yemek Kültürü Nasıldır?

Polonya’nın Yaygın Gıda Maddeleri Nelerdir?

Polonya yemeklerinde en yaygın tüketilen gıda maddeleri aşağıda listelenmiştir.

• Pancar
• Lahana turşusu
• Salatalık (turşu ve kornişon)
• Mantar
• Sosis
• Ekşi krema,
• Çeşitli sebzeler, tahıllar, baharatlar
• Et, özellikle domuz, tavuk ve av eti
• Mantar
• Orman meyveleri
• Fındık
• Yabani bal

Genel olarak Polonya mutfağında tereyağı, krema, yumurta ve yoğun baharat kullanılmaktadır.

Polonya yemeklerinin doyurucu ve ağır olmasının yanı sıra hazırlanması zahmetli bir sürece sahiptir. Polonya topraklarının verimliliği ve Polonya iklimi, Polonya’yı zengin tarımsal çeşitliliğe sahip bir ülke haline getirmektedir.

Polonya’nın Geleneksel Yemekleri Nelerdir?

Geleneksel Polonya yemekleri içerisinde en yaygın olanları aşağıda listelenmiştir.

• Pierogi (Polonya köftesi)
• Rosół (et suyu / tavuk çorbası)
• Gołąbki (lahana sarması)
• Polskie naleśniki (Polonya krep)
• Łazanki z kapustą i grzybami
• Śledź w oleju z cebulą (soğan ile yağda ringa balığı)
• Bigos (avcı güveci)
• Kotlet schabowy (ekmekli domuz pirzola)
• Gulasz

Ağırlıklı olarak Polonya et yemekleri akşam yemeği öğünlerinde pişirimektedir.

Polonya Yemekleri Hakkında Yazılan Kitaplar Nelerdir?

Polonya yemekleri hakkında yazılan kitaplar aşağıda sıralanmıştır.

• Marja Ochorowiz-Monatowa tarafından - “Polonya Aşçılık: Evrensel Yemek Kitabı”
• Beata Zatorska ve Simon Target tarafından - “Gül Petal Reçeli”
• Robert & Maria Strybel tarafından - “Polonya Mirası Aşçılık”
• Robert Strybel tarafından - “Polonya Tatil Aşçılık”
• Polanie Club tarafından - “Amerikalılar için Değerli Polonya Tarifleri”
• Joseph W. Zurawski tarafından - “Polonya Chicago: Tarihimiz, Tariflerimiz”
• Alina Żerańska tarafından - “Polonya Yemek Sanatı”
• Bogdan Gazka tarafından - “Polonya Krallarının Malbork Kalesi’ndeki Mutfağı”
• Bogdan Gałązka tarafından - “Malbork Kalesi’ndeki Cermen Büyük Üstatların Mutfağı”
• Ewa Michalik tarafından - “Polonya’nın Yemekleri ve Yemekleri”

En Çok Bilinen Polonya Yemekleri Nelerdir?

En çok bilinen Polonya yemekleri aşağıda listelenmiştir.

• Zurek
• Flaki
• Bigos
• Pierogi
• Czernina
• Tatar
• Kotlet schabowy
• Silesian kluski
• Kaszanka Racuchy
• Placki ziemniaczane
• St. Martin’s croissant
• Makowiec
• Oscypek

Çok Tüketilen Yemekler Hangileridir?

Tasteatlas tarafından yapılan bir ankete göre Polonya’da en çok tüketilen yemek Pierogi’dir; Pierogi’yi, Sernik ve Kielbasa yemekleri takip etmektedir.

Tasteatlas tarafından yapılan ankete göre Polonya’da en çok tüketilen yemekler aşağıda listelenmiştir.

• Pierogi
• Sernik
• Kielbasa
• Rosół
• Babka
• Gołąbki
• Gulasz
• Zapiekanka
• Surówka
• Żurek

Günümüz Polonya mutfağının yemekleri Avrupa’da en çok tüketilen yemekler arasındadır. Polonya`da en çok tüketilen yemeklerin tüketilme oranlarında Polonya Yaşam Koşulları da etkili olmuştur.

Özel Günlerde Polonya Mutfağında Neler Pişer?

Özel günlerde Polonya mutfağında hazırlanan 12 yemek ve tatlı aşağıda listelenmiştir.

• Porcini mantı (‘uchka’) ile Noel Arifesi kırmızı pancar çorbası
• Noel arifesi mantar çorbası
• Noel arifesi sazanı
• Noel günü Yahudi tarzı sazan
• Noel günü ringa Balığı
• Pierogi
• Kızarmış lahana turşusu
• Gołąbki
• Kutia
• Piernik
• Kurutulmuş meyve kompostosu (‘Kompot z suszu’)
• Haşhaşlı kek (‘Makowiec’)

Polonya’da Noel yemeği yılın en önemli kutlamalarından biridir. Polonya'da Noel'de sunulan yemeklerin çoğu Noel için özel olarak pişirilir ve yılda sadece bir kez yapılır.

Polonya Mutfağı Tarihe Göre Nasıl Şekillenmiştir?

Orta çağda Polonya mutfağı, tarımsal ürünler ve tahıl ürünleri (darı, çavdar, buğday), yabani ve çiftlik hayvanlarının etleri, av eti, bal, otlar ve yerel baharatlardan yapılan yemeklere dayanıyordu. Polonya yemeklerinin yüksek kalori değeri ve temel içecek olarak bira veya bal likörü içmek, Orta Çağ Polonya mutfağının tipik özelliğiydi.

Türkiye ve Kafkas ülkeleri ile yakın ticari ilişkiler sayesinde, baharatların (karabiber ve hindistan cevizi gibi) fiyatları Polonya’da Avrupa’nın geri kalanına göre çok daha düşüktür, bu nedenle baharatlı sosların kullanımı yaygınlaşmıştır. Polonya kültürü birçok başka kültürlerden etkilenmiş ve Polonya mutfağı da yüzyıllar boyunca bu etki altında gelişmiştir.

Rönesans döneminde birçok İtalyan aşçı Polonya’ya gelmesi ile birlikte marul, pırasa, kereviz ve lahana gibi sebzelerin daha yaygın olarak kullanıldığı bir dönem başlamıştır. 2021 yılında dahi, Rönesans döneminde Polonya`ya gelen sebzelerin bazıları Polonya’da, İtalya’nın Lehçedeki adı olan Włochy’den türetilen bir kelime olan włoszczyzna olarak anılır.

17. yüzyılda Fransız mutfağı modaydı ve birçok Polonyalı aile Fransız aşçılar çalıştırırdı. 18. yüzyılın ortalarında, Fransız şampanyası Polonya masalarında görülmeye başlanmıştır. Batı Asya’nın özel yemekleri, Polonya’nın komşusu Osmanlı İmparatorluğu ile Ermeni ticareti ve kültürel alışverişi sayesinde Polonya sofralarına ulaşmış kahve (kawa) ve boza popüler hale gelmiştir.

İkinci Dünya Savaşı`ndan sonra komünizmin etkisi altındaki Polonya’da kıtlık ekonomisi baş göstermiş, temel gıda maddelerinin bile sağlanmasında zorluk çekilen bu dönemde Polonya mutfağı homojen hale gelmiş ve onlarca yıl boyunca Polonya mutfağı herhangi bir yabancı mutfaktan etkilenmemiştir. 1989’da Polonya’da komünizmin çöküşüyle birlikte yeni restoranlar açılmaya başlanmış ve temel gıda maddeleri bir kez daha kolayca elde edilebilir hale gelmiştir. Komünizm rejimi sonrası dışa açılma, hem ev yemeklerinde hem de restoranlarda zengin geleneksel Polonya mutfağının canlanmasını sağlamıştır.

Günümüzde, Polonya‘da döner ve kebap popülerlik kazanmaktadır. Polonya’nın çoğunda, peynir, mantar, soğan, bazen et ve ketçap ile pizza benzeri bir baget olan zapiekanka gibi geleneksel ve çok popüler Polonya sokak yemekleri hala satılmaktadır. Genellikle kebap, hamburger, sosisli sandviç ve Polonya kiełbasa sosisi servis eden birçok küçük ölçekli, hızlı servis restoranı da Polonya`da bulunmaktadır.

Polonya Yemekleri ve Yemek Tarifleri

Bu kısımda bazı ünlü Polonya yemeklerinin tarifi verilecektir.

Tarifi verilecek Polonya yemeklerinin listesi aşağıda verilmiştir.

• Babka
• Polonya Patates Çorbası
• Pierogi
• Haluski
• Rogaliki

1. Babka

Babka, Polonya’da ve diğer Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde geleneksel olarak Paskalya Pazarında servis edilen tatlı bir ekmektir. Babka genellikle aroma için kuru üzüm, rom içerir ve meyve bazlı krema ile kaplanır.

Malzemeler;

• 1/2 su bardağı (113 gr) ılık süt
• 3 büyük yumurta, oda sıcaklığında
• 1/2 çay kaşığı tuz tepeleme
• 1/4 su bardağı (50 gr) toz şeker
• 4 yemek kaşığı (57g) tereyağı, yumuşatılmış
• 2 su bardağı (241 g) Un
• 2 çay kaşığı maya
• 1/4 su bardağı (43 gr) kuş üzümü veya kuru üzüm (altın kuru üzüm tercih edilir)
• 1/4 su bardağı (43 gr) şekerlenmiş karışık meyve veya şekerlenmiş karışık kabuk veya karışık kuru meyve, doğranmış
• rom şurubu
• 1/2 su bardağı (99 gr) toz şeker
• 1/4 su bardağı (57 gr) su*
• 1 ila 2 yemek kaşığı (14g ila 28g) rom*
• 1 su bardağı (113 gr) şekerleme şekeri
• bir tutam tuz
• 2 yemek kaşığı (28 gr) süt veya süt ve rom veya elma suyu karışımı

Hazırlanışı;

Bir miktar un tartılır ardından meyve dışındaki her şey bir karıştırma kabına koyulur ve kıvam alana kadar orta hızda çırpılır. Daha sonra meyveler eklenir. Burada oluşan hamur karışımı yaklaşık 60 dakika bekletilir. Bekletilen hamur belirli kalıplarda yaklaşık 170 derecelik fırına atılır. Pişirme işlemi yaklaşık 35-40 dakika sürer. Diğer taraftan tüm şurup bileşenleri orta ateşte ayarlanmış küçük bir tencerede kaynatılır. Fırından çıkarılan Babka bir kürdan veya çatalla hafifçe delinir ve hazırlanan şurup yavaşça Babka’nın yüzeyine dökülür. Yaklaşık 20 dakika sonra Babka hazır hale gelecektir.

2. Polonya Patates Çorbası

Polonya patates çorbası (Zupa Ziemniaczana), yaz aylarında Polonya’da popüler olan mevsimlik bir yemektir.

Malzemeler;

• 8 şerit pastırma, bölünmüş
• 4 adet Polonya sosisi
• 1 büyük soğan, doğranmış
• 1 büyük havuç, doğranmış
• 1 yaban havucu, doğranmış
• 1 sap kereviz, doğranmış
• 2 büyük patates
• 8 su bardağı tavuk suyu
• 2 defne yaprağı
• 4 yenibahar meyvesi
• Tuz biber
• 2 yemek kaşığı Wondra unu
• 1 su bardağı ekşi krema
• 1 çay kaşığı öğütülmüş mercanköşk

Hazırlanışı;

Pastırma ince olacak şekilde kesilir, Polonya sosisleri boyuna ve yarı yarıya parçalar halinde kesilir. Daha sonra patatesler soyulur ve küp küp doğranır. Pastırma gevrekleşinceye kadar sotelenir yarısı çorba için diğer yarısı süslemek için ayrılır. Polonya sosisini pastırma yağında kahverengileşmeye başlayana kadar pişirilir.

Soğan yarı saydam olana kadar ve havuç, yaban havucu ve kereviz pişirilir. Pastırmanın yarısını ve tüm sosisi tavaya geri koyup patates, et suyu, defne yaprağı, yenibahar, tuz ve karabiberi ilave edilir. Sebzeler yumuşayana kadar yaklaşık 20 dakika pişirilir. Daha sonra un, ekşi krema ve mercanköşk eklenip servis edilir.

3. Pierogi

Pierogi, yurtdışında en çok tanınan Polonya yemeğidir. Pierogi, genellikle erişte unu hamurundan, bazen de pasta hamurundan yapılan yarım daire köftelerdir. Pierogi, Japon sosu veya Türk mantısı gibi diğer birçok köfte türüne benzer bir şekilde hazırlanır.

Malzemeler;

• 2 su bardağı (240 g) un
• 1/2 çay kaşığı tuz
• 1 büyük yumurta
• 1/2 su bardağı (113 gr) ekşi krema
• 4 yemek kaşığı (57g) tereyağı, oda sıcaklığında
• 1 su bardağı (227 gr) sıcak patates püresi
• 1 su bardağı (113 gr) keskin kaşar peyniri, rendelenmiş
• 4 yemek kaşığı (57g) tereyağı, soğuk
• 2 büyük (156 gr) arpacık, doğranmış; veya bir orta boy (156 gr) soğan, dilimlenmiş

Hazırlanışı;

Hamuru yapmak için un, yumurta ve tuzu karıştırılır. Daha sonra hamur biraz pürüzlü, hafif yapışkan bir top halinde bir araya gelene kadar ekşi krema ve yumuşak tereyağı yoğurulur ve 30 ila 60 dakika kadar dinlendirilir. Dolgu için sıcak patates püresi ve peynir karıştırılır. Baharatlar, tuz ve karabiber eklenir. Pierogi’yi doldurmak için hamurun yarısı 1/8 kalınlığında yuvarlanır. Her bir hamur turuna 1-1/2 çay kaşığı dolgu koyulur. Hamur yavaşça katlanır ve mühürlemek için pierogi’nin kenarları sıkıştırılır, ardından çatalın uçlarıyla tekrar kapatılır.

Geniş bir tavada soğan tereyağında pembeleşene kadar sotelenir. Süzülmüş pierogi eklenir ve kızarana ve gevrekleşinceye kadar pişirilir. Daha sonra ekşi krema, elma püresi veya diğer çeşnilerle sıcak servis yapılır.

4. Haluski

Haluski, Polonya kökenli bir erişte ve lahana yemeğidir. Haluski, kalın erişte veya köftelerden oluşan ve yapımı kolay olan Orta, Doğu Avrupa yemeğidir.

Malzemeler;

• 1 soğan (çok büyük ve yuvarlak dilimlenmiş)
• 8 ons tereyağı (bölünmüş)
• 1 büyük baş lahana (1 inçlik parçalar halinde kesilmiş)
• Tuz
• Taze çekilmiş karabiber
• 2 yemek kaşığı su (gerekirse)
• 8 ons yumurtalı erişte (1/2 inç genişliğinde, pişmiş)

Hazırlanışı;

Yuvarlak soğan dilimleri ikiye ve sonra tekrar ikiye bölünür, böylece her turda 4 parça elde edilir. Büyük bir tavada soğanı 4 ons tereyağında, düşük ateşte çok hafif karamelize olana kadar sık sık karıştırılır, bu 15 dakika veya daha fazla sürebilir.

1 inçlik lahana parçalarını ve kalan 4 ons tereyağı, tuz ve karabiberi ve gerekirse 2 yemek kaşığı su eklenir. Lahana yumuşayana kadar kahverengi olmayana kadar düşük ateşte sık sık karıştırarak yavaşça yaklaşık 30 dakika sotelenir. Fırını önceden 170 dereceye kadar ısıtılır. Büyük bir graten tavasını yağlayın ve pişmiş yumurtalı erişteler de dahil olmak üzere karışım eklenir. Yemeğin üstü hafif kızarana kadar 30 dakika üzeri açık pişirilir ve servis edilir.

5. Rogaliki

Rogaliki, reçel dolgulu Polonya hilal kurabiyeleri yapımı kolay bir Polonya tatlısıdır.

Malzemeler;

• 3 ½ ons sıkıştırılmış taze maya
• 7 yemek kaşığı süt
• 5 ½ su bardağı çok amaçlı un veya gerektiğinde daha fazla
• 2 ¼ su bardağı tuzsuz tereyağı, oda sıcaklığında
• 4 yemek kaşığı ekşi krema
• 4 yemek kaşığı beyaz şeker
• 2 yumurta
• 3 yumurta sarısı
• 1 ½ su bardağı erik reçeli
• 2 ½ su bardağı şeker
• 2 yemek kaşığı su veya gerektiği kadar

Hazırlanışı;

Süt ve maya bir kapta pürüzsüz olana kadar karıştırılır. Fırın 175 dereceye kadar önceden ısıtılır ve parşömen kağıdı ile bir fırın tepsisi hizalanır. Daha sonra un, tereyağı, ekşi krema, şeker, yumurta ve yumurta sarısını geniş bir kapta maya karışımı ile karıştırılır. Önce elektrikli bir karıştırıcı kullanarak, ardından eller kullanılarak iyice karıştırılır.

Hamuru un serpilmiş bir çalışma yüzeyine açılır ve pürüzsüz olana kadar yoğurulur. Hamuru uzun bir kütük haline getirilip 1 1/2-inç halinde kesilir. Her bir hamur ince bir daire şeklinde yuvarlanır ve daire pizza gibi altı üçgene kesilir. Her üçgenin geniş ucuna 1 çay kaşığı reçel koyulup ve kruvasan şeklini alacak biçimde yuvarlanır. Bunlar, hazırlanan fırın tepsisine yerleştirilir. 20 dakika piştikten sonra fırından çıkarılır ve yaklaşık 30 dakika kadar soğutulur.

Son olarak, şerbet için şeker bir kaseye koyulur ve bir yemek kaşığı su ile karıştırılır. Daha sonra soğutulmuş rogaliki üzerine aktarılır ve servis edilir.