Antik Yunanda Bilim ve Felsefe

Antik Yunan'da Bilim ve Felsefe

Antik Yunan’da felsefe, batı felsefesinin kökeni olarak görülmektedir. Felsefenin M.Ö. 6. yüzyılda ortaya çıktığı Antik Yunanistan’da bu pratiğin sistematikleşmesi M.Ö. 5. yüzyılda gerçekleşmiştir. Yunan felsefesinin en önde gelen üç ismi Sokrates, Platon ve Aristo’dur.

Antik Yunan’da bilim; matematik, geometri, biyoloji, tıp ve kimya konusunda birçok önemli gelişme olsa da bu çalışmaların metodları genellikle modern bilimsellik anlayışının dışında kalmaktadır. Antik Yunanistan’da yaşamış en ünlü matematikçi ve bilim adamları arasında Pisagor, Anaksimandros ve Arşimet yer almaktadır.

Yunan Felsefesi Nedir?

Yunan felsefesi; varlık, bilgi, gerçek, adalet, güzellik, doğruluk ve akıl gibi konularda oluşan ve var olan sorunlar üzerine Antik Yunan’da yapılmış çalışmalara verilen genel isimdir.

Eski Yunan’da bilgelik sevdası anlamına gelen philasophia kelimesi Türkçedeki felsefe kelimesinin temelini oluşturmaktadır.

Antik Yunan felsefesi, batı felsefesinin kökeni olsa da kendisinden önce var olmuş Babil ve Antik Mısır felsefesinden oldukça etkilenmiştir.

Yunan felsefesi, kökenleri milattan önce 6. yüzyılda ortaya çıkmış, Helenistik Dönem boyunca yoğun olarak var olmuş ve Roma İmparatorluğu Dönemi’nde de uzun süre etkili olmuştur.

Antik Yunan Felsefesi Nasıldır?

Antik Yunan felsefesinin kapsam alanı metafizikten biyolojiye, varlıktan estetiğe kadar birçok farklı konuyu içermektedir. Antik Yunan felsefesinin ayrı bir alan olarak ortaya çıkması genellikle M.Ö. 6. yüzyılda Thales ve Milet Okulu ile bağdaştırılmış olsa da felsefenin sistematik bir pratiğe dönüşmesinin M.Ö. 5. yüzyılda Sokrates ve onun öğrencileriyle Atina’da gerçekleştiği genel kanıdır.

Antik Yunan felsefesinin İskenderiye’ye yerleşip yerel dilden Yunancaya çeviriler yapan Yunan yerleşimciler aracılığıyla Antik Mısır düşüncesinden etkilendiği bilinmektedir. Yunan felsefesi Babil medeniyetinin kültürü, düşüncesi ve mitlerinden etkilenmiştir.

Antik Yunan Filozofları ve Düşünürleri Kimlerdir?

Antik Yunan filozofları ve düşünürlerinden bazıları aşağıda listelenmiştir.

  • Sokrates (M.Ö. 469-399)
  • Platon (Eflatun) (M.Ö. 428-348)
  • Aristo (M.Ö. 385-323)
  • Miletli Thales (M.Ö. 625-546)
  • Pisagor (M.Ö. 570-495)
  • Demokritos (M.Ö. 460- 370)
  • Empedokles (M.Ö. 483- 330)
  • Anaksagoras (510- 428 M.Ö.)
  • Anaksimandros (M.Ö. 610-546)
  • Epikür (M.Ö. 341-270)

Antik Yunanistan’ın 7 Bilgesi olarak anılan Miletli Thales, Lindoslu Kleobulos, Atinalı Solon, Spartalı Khilon, Prieneli Bias, Korintli Periander ve Midillili Pittacus M.Ö. 6. yüzyılın en önemli filozofları, kanun koyucuları ve siyasetçileri olarak görülmektedir.

Yunan filozofu Gorgias, şüphecilik akımının en radikal isimlerinden biri olmuş ve doğru bilginin imkansızlığı üzerine yoğunlaşmıştır. Yunan filozof Gorgias doğumu annesinin tabutunda cenaze esnasında beklenmedik bir şekilde gerçekleşmesiyle paralel olarak gelişen şüpheci düşüncesi sebebiyle Nihilist Gorgias olarak da anılmaktadır.

Yunan filozof Platon, Antik Yunan felsefesinin en önemli isimlerinden biridir ve eserlerini diyalog formunda kaleme almıştır. Sokrates’in en parlak öğrencisi olan Platon’un en bilinen eseri Devlet’tir.

Yunan filozof Plutarkhos, Yunan ve Roma tarihinin ünlü isimleri hakkında kaleme aldığı Paralel Hayatlar isimli biyografik eseriyle tanınmıştır.

Antik Yunan’da Felsefenin Ortaya Çıkışı Kimle Olmuştur?

Antik Yunan’da felsefenin ortaya çıkışı M.Ö. 6. yüzyılda birçok farklı şehirde yaşayan bağımsız düşünürler aracılığı ile olmuştur. Antik Yunan felsefesinin ilk bilinen isimleri arasında Milet Okulu’nun en önemli isimleri olan Thales ve Anaksimandros bulunmaktadır. Milet Okulu’nu takiben Sokrat öncesi Yunan felsefesinin ilkleri arasında yer alan diğer önemli isimleri Pisagor, Heraklitus ve Ksenofanes olmuştur.

Felsefenin sistematik bir pratik olarak ortaya çıkışı genellikle M.Ö. 5. yüzyılda Sokrates ve öğrencilerine atfedilmektedir.

Felsefenin Antik Yunan’da Ortaya Çıkmasının Nedenleri Nelerdir?

Felsefenin Antik Yunan’da ortaya çıkmasının nedenleri maddeler halinde aşağıda listelenmiştir.

  • Prestij yarışı: Antik Yunan’daki bağımsız şehir devletleri arasındaki ünvan mücadelesi birçok düşünür için yerel yönetimlerin baskısından etkilenmeden düşüncelerini açıklama imkanı sunmuştur.
  • Coğrafi konum: Yunanistan’ın yanında Yunanların kolonici olarak yaşadığı Magna Graecia ve günümüzde Ege Bölgesi olan İyonya aktif ticaret merkezleri olmuştur.
  • Kültürel etkileşim: Yunanların ve Yunan kolonicilerin yaşadığı bölgeler birçok farklı kültürle, hem coğrafi hem de ticari olarak sürekli etkileşim halinde olmuştur.
  • Ekonomik yapı: Birçok Yunan şehir devleti köle emeğinin ürettiği değer üzerinden el emeği yapmadan geçinen elit bir kesimi besleyebilmiştir.

Felsefenin Antik Yunan’da ortaya çıkış nedenleri uzun zamandır tartışma konusu olmuştur. Günümüzde birçok bilim ve felsefe tarihçisi Antik Mısır ve Babil felsefelerinin Antik Yunan felsefesinden daha önce ortaya çıktığı görüşündedir. Felsefenin başlı başına sistematik bir alan olarak başlangıcı ise genellikle Sokrates’e dayandırılmaktadır.

Yunan Felsefesi Tarihi Hangi Dönemlerden Oluşur?

Yunan felsefesi, milattan önce 6. yüzyıldan Roma İmparatorluğu’nun İskenderiye’yi işgal ettiği M.Ö. 31 yılına kadar devam eden Helenistik Dönem’in sonuna kadar devam etmiştir ve Roma döneminde de azalarak etkisini bir süre daha sürdürmüştür. Yunan felsefesi, birçok tarihçi tarafından Sokrates öncesi Yunan felsefesi ve Klasik Yunan felsefesi olmak üzere 2 ana tarihi döneme ayrılmıştır. Sokrates öncesi felsefe ağırlıklı olarak varlık felsefesi ve kozmolojiyle ilgilenmiştir. Sokrates Yunan felsefesine politik felsefeyi ve etik tartışmalarını eklemiştir.

Sokrates öncesi Yunan filozoflarının tartışmaları genellikle metafizik ve varlığı kökeni üzerine sistematik olmayan birçok ayrı çalışmadan oluşmaktayken, Sokratesle beraber Antik Yunan felsefesinin kapsama alanı genişlemeye başlamıştır ve pratik çok daha sistematik hale gelmiştir.

Antik Yunan tarihi, Antik Yunan felsefesi üzerinde oldukça fazla iz bırakmıştır ve şehir devletleri arasında süregelen ekonomik ve askeri çatışmalar Yunan filozofları derinden etkilemiştir.

Antik Yunan Felsefesinin Özellikleri Nelerdir?

Antik Yunan felsefesinin özellikleri aşağıda listelenmiştir.

  • Erdem arayışı: Erdem kavramı Antik Yunan felsefesi için oldukça önemli olmuş ve birçok filozof erdemli yaşamın nasıl yaşanabileceği konusunda kafa yormuştur.
  • Metod: Özellikle Sokrates sonrası Yunan felsefesi metafizik ve doğa ile ilgili ürettiği sorunlara öncüllerinden farklı olarak sistematik yaklaşımlarda bulunmaya çalışmıştır.
  • Muhalefet: Birçok ünlü Yunan düşünür, içinde bulundukları politik sistemi, çok tanrılı Yunan dinlerini ve dini kurumların otoritesini sorgulamıştır.
  • Birlik: Birçok Yunan düşünür; görünüşün, çokluğun, ilişkilerin, oluşların ardındaki değişmez olanı ya da diğer bir deyişle birliği aramaktadır.

Antik Yunan felsefesi, batı felsefesinin kökeni olarak görülmektedir. Eski Yunan filozofları, modern ve çağdaş düşünürlerden birçoğunu felsefi ve edebi olarak etkilemiştir.

Eski Yunan Felsefesinde Bölünmez Birlik Nedir?

Eski Yunan felsefesinde bölünmez birlik ya da daha çok bilinen terim ile monad; yüce varlık, kutsallık bütünü veya var olan her şeyin tümü olarak anlaşılabilecek bir kavramdır. Pisagorcular tarafından üretildiği düşünülen bölünmez birlik terimi, tek başına hareket edebilen bir köken, bölünmez bir kaynak ya da her ikisini de ifade edilecek şekilde kullanılabilmektedir.

Antik Yunan Demokrasisi Kısaca Nasıldır?

Antik Yunan demokrasisinde Atina demokrasisi model alınacak olunursa yönetim Ekklesia, Boule ve Dikasteria olmak üzere üç kuruma bölünmüştür. Ekklesia’ya tüm oy kullanabilen vatandaşlar katılım sağlayabilmektedir ve bu kurum, savaş kararı gibi tüm şehri etkileyecek kararları vermekte ve yasaları oluşturmaktadır. Boule’ye katılım kura aracılığıyla belirlenmektedir ve bu kurum şehirde günlük hayata dair yasaları oluşturmakla sorumludur. Dikasteria, bir çeşit yargı kurumudur ve diğer yönetim organlarından bağımsız olarak halkın halk tarafından yargılandığı oldukça katılımcı bir yapıya sahiptir.

Atina, Korint, Siraküza ve Megara da dahil olmak üzere 52 Antik Yunan şehir devleti ve kolonisi Antik Yunan demokrasisine dönemsel olarak ev sahipliği yapmıştır.

Antik Yunan’da Demokrasinin Doğuşu Nasıl Olmuştur?

Yunan uygarlığında demokrasi hareketleri nasıl başlamıştır sorusunu kesin olarak yanıtlamak zor olsa da ilk akla gelen cevap Atinalı bir soylu olan Kleisthenis tarafından M.Ö. 507 yılında yapılan Demokratia reformlarıdır. Demokratia reformları ile Atina’nın yönetimi tek bir yönetici, soylular ve askerler yerine doğrudan özgür erkek vatandaşların hepsine verilmiştir. Demokratik uygulamaların Atina demokrasisinden önce de başka Yunan şehirlerinde uygulandığı bilinmektedir.

Yunan Demokrasisi ile Günümüz Demokrasisi Arasındaki Fark Nedir?

Yunan demokrasisi, günümüz temsiliyetçi demokrasisinden oldukça farklıdır ve bazı konularda daha dışlayıcı iken bazı konularda oldukça katılımcı yapıdadır. Yunan demokrasisi ile günümüz demokrasisi arasındaki farklardan birisi oy kullanma hakkının sadece köle olmayan erişkin erkeklere ait olmasıdır. Bu oran ise demokrasi bulunan şehir nüfuslarının genellikle %30’undan daha azına denk gelmektedir. Yunan demokrasisinde savaş ilanı gibi büyük kararlar oy kullanabilen tüm vatandaşlar tarafından oylanmaktadır.

Antik Yunanistan yönetim şekli, şehir devletlerine göre değişiklik göstermektedir.

Antik Yunan’da Bilimsel Gelişmeler Nelerdir?

Antik Yunan’da gerçekleşen bilimsel gelişmelerden bazıları aşağıda listelenmiştir.

  • Pisagor Teoremi, Pisagor, M.Ö. ≈530
  • Tales Teoremi, Thales, M.Ö. ≈570
  • Hidrolik aletler, Ktesibios, M.Ö. ≈250
  • Yangın musluğu, Ktesibios, M.Ö. ≈250
  • Kaldıraç, Arşimet, M.Ö. ≈260
  • Mekanik matematik, Arhitas, M.Ö. ≈390
  • Buharlı motor Aeolipile, İskenderiyeli Heron, M.S. ≈50
  • Güneş merkezli evren modeli, Samoslu Aristarkus, M.Ö. ≈270
  • Ekinokslar ve tutulma süreleri, Thales, M.Ö. ≈570
  • Matematiksel tümdengelim, Thales, M.Ö. ≈570

Antik Yunan Matematiği Nasıldır?

Antik Yunan matematiği günümüzde halen kullanılan birçok basit teoremin ve ispatın kaynağıdır.

Thales ve Pisagor matematik alanının ilerlemesinde kilit noktalarda yer almışlardır ve ne kadar bazı bulguları Babil ve Mısır matematiğinde daha önce bulunmuş olsa da matematiksel ispat geleneğini Sokrates öncesi Yunan felsefesinin önemli isimleri de olan bu iki ünlü matematikçi başlatmıştır.

Miletli Thales, Babil’e seyahat ederek Babilli matematikçilerden bugün Thales teoremi diye anılan teoremi öğrenmiş ve bu teoremin ispatını kendisi yapmıştır. Thales teoremi, çemberin çapı baz alınarak çizilen bir üçgenin açılarını bulmayı amaçlar. Miletli Thales Antik Yunanistan’ın 7 bilge adamından birisidir.

Pisagor’un kendi yazılarının hiçbiri günümüze kadar ulaşmamış olsa da Aristo’nun bazı yazıları da dahil olmak üzere Pisagor ve Pisagorcu tarikatı hakkında birçok dış kaynak bulunmaktadır. Sayılara kutsallık atfedilen bir tarikatın kurucusu olan Pisagor’un matematik alanındaki çalışmalarının etkisinin boyutu matematik tarihçileri arasında çok fazla tartışma yaratsa da hala birçok tarihçi Pisagor’un rolünün önemli olduğunu düşünmektedir. Pisagor’un ortaya koyduğu bağıntı, üçgenin kenarları arasındaki temel ilişkiyi kuran ilk bağıntıdır.

Antik Çin ve Antik Mısır’da da matematik adına önemli gelişmeler yaşanmış olsa da matematik bir araç olarak görülmüştür ve Antik Yunan’daki görüşün aksine kendi başına önem teşkil eden bir alan olarak görülmemiştir.

Antik Yunan Sayı Sistemi Nasıldır?

Antik Yunan sayı sistemi de Antik Mısır, Brahmi, Antik Çin, Roma ve İbrani sayı sistemleri gibi onlu sisteme dayanmaktadır. Antik Çağ’da birçok uygarlığın paralel olarak onlu sayı sistemleri geliştirmesinin sebebinin insanlarda sayma işlemi için kullanılan 10 parmak olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Yunan rakamları, onluk sistem üzerinden birçok hesaplamaya olanak sağlamıştır ve Antik Yunanistan’da birçok matematikçi yetişmesine ön ayak olmuştur.

Batılı Yunan Matematikçileri Kimlerdir?

Batılı Yunan matematikçileri arasında en çok ün sahibi olan ve teorileri asırlarca matematiğe katkıda bulunmuş olanlardan bazıları aşağıda listelenmiştir.

  • Öklid
  • Pisagor
  • Arşimet
  • Miletli Thales
  • Aristo
  • Diophantus
  • Eratosthenes
  • Hipparchus
  • İskenderiyeli Heron
  • Batlamyus

Yunan matematikçileri Antik Yunan tarihi boyunca Yunanistan'ın önemli insanları arasında önemli ve prestijli bir yere sahip olmuşlardır.

Yunan Takvimi Nasıldır?

Yunan takvimleri şehir devletlerine göre önemli değişiklikler göstermekle beraber ay döngüsü üzerine kurgulanmıştır. Homer’ın günümüze kadar yaşayan yapıtlarında Yunan takvimleri genel olarak bir yılda 354 güne ve 12 aya sahip olacak şekilde düzenlenmiştir.

Yunan Takvimi Başlangıcı Nedir?

Yunan takviminin başlangıç tarihi yılın başını yaz olarak kabul eden Atina takvimi dışında çoğu önemli şehirde yılın başlangıcı sonbahar ya da kış aylarından birisi olarak kabul edilmiştir.

Elif Güzhan Yazan: Elif Güzhan

Elif Nur Güzhan, 2019 yılında giriş yaptığı Hacettepe Üniversitesi'nde İngiliz Dilbilimi okuyor, 2021 yılından beri Vizemnette yazarlık ve editörlük yapıyor.

Paylaş: